Kırma zeytin , yağlık zeytin, yeşil zeytin , sofralık  zeytin ve gemlik zeytini ne zaman toplanır ?

Hasat zamanına göre zeytin çeşitleri hangileridir

Sofralık zeytinler, tam olgunluk zamanında hasat edilmelidir. Hasat, yeşil zeytinlerde, zeytin rengi yeşilden açık yeşil renge döndüğü zaman yapılır. Önce iri zeytinler toplanır, daha sonra irileşenler zaman içerisinde toplanır. Siyah sofralık zeytinlerin hasadı, tanenin iyice siyahlaştığı; et kısmında menekşemor renk almağa başladığı zaman ve tane buruşmadan yapılır. Zeytin tanesinin, bir ucundan basıldığında, diğer ucundan çekirdeğin çıkması, hasat zamanının geldiğini gösterir.

Kahverengi, bordo veya çok koyu olmayan siyah renk, zeytinin doğal olarak fermente edilip, tatlandırılmış zeytin olduğunu gösterir. Çok koyu siyah renkteki çekirdek ise, renk kararması için boya kullanıldığını göstermektedir.

 

En yüksek maliyet unsuru olunca hasat önemli oluyor tabii ki…

Uygun olmayan şekillerde ve zamansız yapılan hasat, salamuralık zeytinlerde verim ve kalite, yağlıklardaysa yağ miktarı ve kalitesinde azalmaya neden olur.

Buna ek olarak yaprak ve sürgün kaybı alternansı artırmaktadır.

Zeytinin kullanım amacına göre hasadı yapılır. Yani Zeytin meyvelerinin sofralık ya da yağlık olarak değerlendirilme amacına göre hasat zamanı farklılık gösterir..

Amacımız sofralık yeşil zeytin yapmaksa zeytinler, sarımsı-yeşil renge dönüştüğü, zeytin yeşilinden sarımsı yeşile döndüğü erken aylarda ( Eylül, Ekim aylarında ) toplanır. Bu dönemde zeytin taneleri normal iriliğini alır, sertliğini azıcık kaybeder.

Yok niyetimiz siyah sofralık zeytin yapmaksa daha geç bir zamanda ( Kasım, Aralık aylarında ) kararmanın zeytinin kabuğundan etine geçtiği zamanda toplanır.

Eğer zeytini yağlık olarak değerlendirecek isek ağaçta artık hiç yeşil kalmadığında toplanmalıdır. Bu dönemde zeytin taneleri sertliğini kaybeder, yumuşar; elle sıkılınca çekirdek kolayca ayrılır ve sap çukurundan meyvenin suyu çıkar, yağ oranı da en yüksek seviyeye ulaşır.

Yağda meyvemsi ve daha aromatik bir lezzet istenirse yeşil zeytinden de yağ elde edilir. Yeşil zeytinden elde edilen yağın asit derecesi daha düşük, ama biraz daha acı olur. Zeytinin yağ oranı da daha düşük olur..

 

Eşek zeytini, Balıkesir, Aydın, Muğla’da yetişir. Büyük çekirdekli bir zeytindir. Yağı az olur. Bu nedenle, sofralık siyah salamura ve çizik yeşil zeytin olarak tüketilir. Ekonomik bakımdan, önemli bir zeytin çeşidi değildir. Bu zeytin çeşidinin polenleri, bir ağaçtan öbürüne konan arılar aracılığıyla, “damızlık” gibi de kullanılarak; diğer verimli zeytinler döllenir.

Hurma, hasat edildiğinde, hiçbir işlemden geçmeksizin hemen yenilebilen tek zeytin çeşididir. Zeytin taneleri, ağaçta iken, yörenin ekolojik koşullarının yardımıyla, kendiliğinden yenecek duruma gelir.

Zeytinler, ağaç üzerindeyken, taneler üzerinde üreyen özel bir mantar türü (phomo oka) gelişir. Böyle ağaçlara halk dilinde “sünnetli” denilir. Bu küf, tanelere acılık veren “oleuropein maddesi”ni parçalar ve zeytinin acılığını alır. Salamurasız olduğu için, yüksek tansiyon, kalp ve böbrek hastalığı çekenlere iyi gelen hurma zeytini, günümüzde, çok çıkmadığı için piyasada pek bulunmaz. Türkiye’de gerçek hurma zeytini, Karaburun Yarımadası çevresinde, özellikle Urla’da yetişir. Zeytinin, cinselliği olumlu yönde etkilediği söylenir.

Zeytin ağacı, yaprağından çekirdeğine kadar tümüyle değerlidir ve değerlendirilmektedir. Zeytin ağacından, tabak, kaşık, çatal, masa,

yakacak odun; meyvesinden, sofra zeytini çeşitleri; zeytin çekirdeğinden, tesbih, bilezik, kolye; zeytinyağından, besin, besin koruyucu,

sabun; küspesinden, gübre ya da yakacak elde edilir.

Hiçbir unsuru zayi edilemeyecek derecede kıymetli olan zeytin ağacı; yerine göre süs, yerine göre yiyecek, yerine göre yakacak olurken;

zamanımızda giderek artan bir şekilde, hastalıklara karşı ilaç ve kozmetikte, temel madde olarak kullanılmaktadır.

Sonuç olarak; zeytin, zeytinyağı ve zeytin yaprağının, kanser başta olmak üzere, hastalıklara karşı sağlığımızın koruyucusu; yaşamımızın

vazgeçilmez “üç altın sarısı”ndan birisi olduğunu; bilimsel araştırmalarla biliyoruz. Ve yine biliyoruz ki, yapılmakta olan yeni bilimsel

çalışmalar, bu iddiamızı güçlendirecektir. Zira zeytinyağı, bal gibi, Alemlerin Rabbi’nin bize hediyesi, Nuru’nun yakın bir türevidir.

Türkiye’de ve dünyada zeytin yetiştiriciliğinde insan işgücünün en fazla kullanıldığı hasat işlemi, üretim maliyetleri arasında da en yüksek paya sahiptir. Bu yıl elde edilecek ürünün miktarını ve kalitesini etkilediği gibi aynı zamanda bir sonraki yılın verimini de etkilediğinden, en önemli yetiştiricilik uygulamasıdır. Dünyada uzun yıllardır süren araştırma çalışmalarına rağmen, zeytin hasadında makine kullanımı yeterli düzeyde gerçekleştirilememiştir. Zeytin hasadında kullanılan makineler üretimin yağlık veya sofralık oluşuna, arazi yapısına ve bahçelerin yapısına göre değişiklikler göstermektedir.

Zeytin meyvesinde büyüme, başlangıçta daha yavaş olan birinci evre, orta gelişim ikinci evre ve meyve gelişiminin sonu olan üçüncü evre şeklinde çift sigmoid bir yapı gösterir (Lavee, 1986, 1996). Meyvenin boyutu, hücre bölünmelerinin sayısı ve sonrasındaki hücre büyümesi sayesinde belirlenir. Çekirdek sertleşmesi, meyve gelişiminin daha yavaş olduğu üçüncü evresinde meydana gelir (Lavee, 1996). Yağ birikimi, çekirdek sertleşmesinden hemen sonra başlar ve meyve renk değiştirmeye başladığı zaman son bulur (Ravetti, 2008).

Bir çok araştırmacıya göre hasat zamanının, bir sonraki yılın verimi üzerinde önemli bir etkisi vardır. Meyve, mümkün olan en yüksek veya en uygun seviyede yağ oluşumu sağlandığında toplanmalıdır. Hasat en yüksek oranda yağ oluşumundan çok daha ileri bir döneme ertelendiğinde, gelecek sezon için çiçek farklılaşması engellenir (Lavee,1996&Ravetti, 2008). En uygun hasat zamanı, zeytinin değerlendirme amacına göre farklılıklar gösterir. 

Hasat yöntemleri genel anlamda ‘Geleneksel’ ve ‘Makineli’ olarak ikiye ayrılmaktadır.

Geleneksel hasat yöntemleri de 3 başlıkta incelenebilir. Bunlar ‘Yerden Toplanma’, ‘Ağaçtan Elle Toplama’ ve ‘Sırıkla Hasat’tır.

Bu yöntemde; fizyolojik olarak olgunlaşan ve ağaç dibine dökülen zeytinler yerden elle toplanır. Bu yöntemle toplanan zeytinlerin sofralık değerleri düşüktür, daha ziyade yağa işlenirler 

Elle hasatta, doğrudan ağaç üzerinden koparılan meyve aşağı doğru bir sıyırma hareketi ile sepet torba veya bir kutunun içerisine toplanır 

Bu yöntemde, olgunlaşan yağlık zeytinler sırıklar vasıtasıyla çırpılarak dökülür ve toplanır. Çevremizde görülen en yaygın hasat yöntemidir.

Geleneksel hasat yöntemlerinde karşılaşılan sorunlar şöyle sıralanabilir:

Meyvedeki zararlanma; Sırıkla hasat sırasında vurma, çarpma ve darbelerden dolayı meyvede oluşan yaralanmalar, kayıplar.

Vejetatif organlardaki zararlanma; Yine özellikle sırıklama ile hasatta dal, filiz ve gözlerde meydana gelen hasarlar nedeniyle bir sonraki yılın verimi olumsuz yönde etkilenmektedir. Periyodizite daha sert bir şekilde görülmektedir. Ayrıca çeşitli hastalıklar bir ağaçtan diğerine bulaşmaktadır.

İşgücü teminindeki zorluklar ve maliyet; Kısa bir zaman dilimine sıkıştırılması gereken yoğun işçilik faaliyetlerinin hem maliyeti yüksek olmakta hem de işgücü temini zorlaşmaktadır 

Zeytin hasat makineleri genel anlamda elde taşınan makineler ve daha büyük traktöre monte edilen yada kendi yürür makineler olarak ikiye ayrılır. Teknik olarak elde taşınan hasat makineleri hasada yardımcı aletlerdir ve hasada katkıları daha azdır, özellikle yamaç bahçelerde makinenin etkinliği ve hızı kullanıcı tarafından belirlendiği için ciddi anlamda mekanik hasat olarak değerlendirilemezler ve toplama mekanizmaları yoktur 

Bunlar elde veya sırtta taşınabilen, elektrikle, benzinle yada hava kompresörü ile çalışabilen küçük makinelerdir. Bu aletlerin etkinlikleri zayıf olmakla beraber, büyük makinelerin ulaşamadığı geleneksel zeytin bölgeleri için düşünülebilir. Genel olarak üç bölümde incelenebilirler:

• Dal sarsıcılar

• Çırpıcılar

• Sıyırıcı taraklar

Büyük Makineler

Genel olarak iki bölümde incelenebilirler:

• Traktöre takılabilir veya kendi yürür tipte, gövde ve ana dal sarsıcıları

• Tam teçhizatlı sarsıcılar

06.11.2019