Gülgiller / - abdestbozanotu

 

Tanımı: Güçlü kökleri ve kırmızı çizgili dallara ayrılan saplarıyla kümeler oluşturup 

60 cm. 'ye  kadar boy atabilen çok yıllık otsu bitki. Gri yeşil tüysü yapraklar ve yaz 

başlarında küre biçimli yoğun kelleler halinde açan kırmızı kahverengi taçyapraksız 

küçük çiçekleri vardır. Kuru kalkerli topraklarda yabani olarak yetişir.

 

Kullanımı: Körpe yaprakları salatalara çorba sos ve peynirlere katılır. Yaprakları hazmı

kolaylaştırıcıdır. İnfüzyonu ishal ve basur tedavisinde kullanılır. Kaynatılması ile elde 

edilen dekoksiyonu kesik ve yanıklara haricen uygulanır. Siyah boya ve deri tabaklamada 

kullanılır.

 

Yetiştirilmesi: Tohumları ilkbaharda seradaki tavalara ekilir genel gene ilkbaharda kökünden

bölünüp bitek toprağa daldırılarak çoğaltılır. Kullanım süresini uzatmak ve bitkiyi gençleştirmek üzere yaprakları sıkça kesilir tohum dökerek çoğalır.

 

Kullanılan Bölümleri: Körpe yaprakları bitki çiçek açmadan alınır tüm yeşil bitki taze ya da kurutularak kökleri ilkbaharda alınıp kurutularak kullanılır.

 

Akraba Türleri: P. officinalis (t ıbbi abdest bozan otu ) koyu kırmızı çiçek kelleleri ve daha uzun boyuyla gelişen ve aynı amaçlarla kullanılan türdür.

 

 

Acı Damkoruğu - Sedum acre

Damkoruğugiller

Tanımı: Yayılarak gelişen gövdesi ve yükselen dallarıyla 20 cm.ye kadar boylanabilen 

etli çok yıllık bitki. Birbirinin üzerine çıkabilen silindirik bütünlük kısa yeşil yaprakları 

acı ve biberli gibi lezzetlidir. Yaz ortasında saplarında gevşek kümeler halinde yıldız 

biçimli parlak sarı renkli 5 taç yapraklı çiçekler açar duvar ve damlarda 

yabanıl olarak yetişir.

 

Kullanımı: Çatılara yıldırımı çekmek üzere özellikle yetiştirilen bitki 

alternatif tıpta Hemoroid tedavisinde kullanılır. Ezilen yaprakları öylece ya da 

merhemi yapılarak yara ezik ve hafif yanıklara rahatlatmak üzere değerlendirilir.

 

DİKKAT !:  hafif zehirli olan bitki dahilen kullanımda baş dönmeleri ve 

kusmalara neden olabilir.

 

Yetiştirilmesi:  Güneşli ortamlardaki içinde biraz kum kil karışımı bulunan 

kurucu toprakları sever seven bitki ilkbaharda bahçeye ekilen tohumları ile üretilir. 

Gene ilkbaharda kökünden bölünerek ya da silindirik yaprakları daldırılarak kolayca

çoğaltılabilir.

 

Kullanılan Bölümleri: yaprakları taze olarak ya da ılık yerde kurutularak kullanılır.

 

Akraba Türleri: S. reflexum: Silindirik yapılı uzun yaprakları ve yeni uzun sapları ile güçlü 

çok yıllık bitki. 7 taç yapraklı altın sarısı renkte çiçekler açar. Sadece çiçeksiz sürgünleri 

çorba ve salatalara eklenir ya da hafif acı çeşnisi ile sebze gibi tüketilir.

 

 

Acıfındıkgiller / - güvercin ağacı

 

Tanımı: Kışın yapraklarını döken çok yıllık çalı veya 4 metreye kadar boylanabilen soluk 

gövde kabuklu ağaççık. Fındık ağaçlarınınkine benzeyen yaprakları gövde üzerinde dizilerek  sonbahar sonunda açma ya başlayan ve tazeyken aşağı Sarkık örümceğimsi biçimli parlak sarı ilginç çiçekleri vardır. Su kenarı ve nemli korulukların yabanıl bitkisidir.

Yaygın şeklide süs bitkisi olarak ve kökleri için yetiştirilir.

 

Kullanımı: Büzücü niteliği ile yara ilacı olarak Amerikalı Kızılderililer tarafından kullanılmıştır. Ezikleri, burkulmaları, varikosel damarlarını ve kanamayı yerleştirir basura karşı etkilidir.

 

DİKKAT ! : Bitkinin yaprak ve kabuklarından yapılan bitkisel ilaç bileşikleri alerjik 

tepkimelere neden olabilir.

Yetiştirilmesi: Bol güneşli ya da hafif gölgelik ortamlardaki kireçsiz toprakları sever.

Diğer süs bitkileri arasında vurgulama bitkisi olarak veya duvarlara dağıtılarak yetiştirilebilir.

Tohumları ilkbaharda seradaki tavalara ya da dış mekandaki sıcak yatakları ekilir.

Sonbaharda dallarından çelik alınıp daldırılarak çoğaltılır sürgünleri her yıl çıkarılmalıdır. Bunlarda kaldırılırsa yeni bitki elde edilebilir.

 

Kullanılan Bölümleri: Bitkisel ilaçlara katılmak üzere kabuk ve yaprakları; damıtılmak üzere çiçekli dallar kullanılır.

 

 

Baklagiller / - elma otu 

 

Tanımı: Güçlü kazık kökü ve dörtgen kesitli odunsu ve dallara ayrılmış 

gençken gri gövdesi ile 75 cm.ye kadar boylanabilen çok yıllık hep yeşil çalı.

Gri yeşil yumuşak ama yüzeyi pürtüklü yaprakları dörtgen ya da mızrağımsı biçimlidir.

yaz aylarında halka dizilişi Mor ve mavi çiçeklerini açar. İlk bölgelerdeki Kireçli toprağa ve 

otlakları olan tepelik arazilerde yabanıl olarak yetişir. Akdeniz havzası ülkelerinde saksı 

içinde ya da bahçelerde şifalı bitki olarak ve altın rengi ya da alacalı yapraklı pek çok çeşidi yetiştirilir.

 

Kullanım: Antik çağların şifalı bitkisi olup et yemeklerine balığa  Akdeniz Mutfağı 

ürünlerine katılır. Adaçayı dinlendirerek terlemeye karşı içilir.  infüzyonu stresleri sinirsel

gerginliği ve karaciğer sorunlara karşı yetiştirilmek üzere karaciğer sorunları geçiştirmek 

üzere; Seçenek tıpta dolaşım ve aybaşı sorunlarına karşı kullanılır yaprakları mikrop kırıcı

olarak larenjit ve bademcik yanması sorununda gargara olarak kullanılmaktadır.

Ağzı serinleten ve dişleri temizleyen etkileri de vardır esans yağı parfümericilikte kullanılır.

 

Yetiştirilmesi: Bol güneşli ve soğuk rüzgarlardan korunmalı ortamlardaki Süzek ve bitek

toprakları sever ilkbaharda ve yazın çeliklerinin veya yaşlı bitkilerin bölünüp kaldırılması ile  çoğaltılır. Bitkinin yüksek boylu çalı hale gelmesinin önlenmesi için Sürgün uçları alınmalı her bitki 4 veya 5 yılda bir yenilenmelidir.

 

Kullanılan Bölümleri: Yaprakları taze olarak ya da gölgede kurutulmuş olarak kullanılır.

Ancak tıbbi kullanımlar için bitki çiçek açmadan önce esans yağı damıtımı için 

çiçek açtıktan sonra toplanmalıdır.

 

 

Aklarotugiller / - levhulma

 

Tanımı: Yatarak uazayan rizomları hafif yatak dörtgen saplarıyla 1,5 metreye kadar 

boylanabilen çok yıllık otsu bitki. Ucu sivri sapsız dar yaprakları yaz ortalarında yoğun 

salkımlar halinde açan mor-pembe çiçeklerin yumurta biçimli tohum kapsülleri vardır.

Nemli yerlerde doğal olarak yetişir. Bahçelerde yeğlenen birkaç kültür çeşidi de vardır.

 

Kullanımı: Tanem içeriği ile sepilemekte kullanılırdı. Günümüzde süs ve 

şifalı bitkiler olarak yeğlenir. Gargaralarda ve göz yıkamada bakterilere karşı yararlıdır.

 

Yetiştirilmesi: Tohumların kompozit içine ekilerek sürekli çok nemli tutularak temizlenmesi 

sağlanır. Daha sonra da bitki bahçedeki çok nemli yerine şaşırtılır gelişmiş bitkiler ilkbahardakökünden bölünerek ya da yazın çelikleri alınıp nemli yerleri daldırılarak çoğaltılır. Bitki hafif gölgelik ya da daha iyi çiçek açacağı bol güneşli ortamları sever yabani bitkilerin alınıp bahçelerde kültüre edilmesi başarılı olmayabilir.

 

Kullanılan Bölümleri: Çiçekliyken üst bölümleri taze ya da kurut olarak kullanılır.

 

 

Zambakgiller

 

Bu bitki cins içindeki çeşitli türler bildik kükürtlü kokusunu salar ama 

tek tek sebze, şifalı bitki, ilaç ve süsleyici bahçe soğanı olarak değerlendirirler.

Burada yalnızca şifalı özellik taşıyanlar tanımlanmıştır. 

DİKKAT !:  Bazılarının tüm soğan türlerine karşı alerjileri vardır.

 

Aloe Vera - Barbedensis Miller

Zambakgiller / - sarısabır

 

Tanımı: Kuraklığa dayanıklı etki (sukulent) bitki. 60cm. ye kadar boylanan 

hep yeşil ucu sivri, kenarları dişli yapraklarıyla rozet oluşturarak gelişir. 

Uzun saplarının tepesinde sarı yada kırmızı çiçekler açar. Serin yörelerde

iç mekan bitkisi olarak yetiştirilir.

 

Kullanımı: Efsaneye Göre cennetten çıkma tek bitkidir. Yapraklarından 

elde edilen jöle yara, yanık , meme iltihabı iyileştirmesinde ve bir çok 

deri yüzeyinde tedavi amaçlı kullanılır.

 

Dikkat ! : Dahilen, oral yol ile müshil amaçlı kullanıldığında iç kanamalara 

yol açabildiğini unutmamalıdır.

 

Yetiştirilmesi: Bu bitki güneşli kraç ortamlarda gereksinir. İlkbaharda ekilen 

tohumuyla üretilir. Sürgünlerinin (yetişmiş yapraklarının başka saksı ortamlarında 

toprağa daldırılması) daldırılmasıyla çoğaltılır. İç mekan olarak çiçek açması için

çakıl taşlı toprakta, aydınlık yerde ve kışın en düşük 5 derece sıcaklıkta yetiştirmeli.

Yazın dışarıya çıkarılmalıdır. Bahçede bol güneşli ortam ve süzek toprak idealdir.

 

Kullanılan Bölümleri: Kesilen yaprağından akan,çıkarılan jöle yara yada yanık veya 

şikayetli alan sürülür. Sürülen yerlerde ise genellikle tedavi edici özelliği 

kendi göstermiştir. Jölesi reçine oluşturmak üzere kurutulmaktadır.

Akraba Türleri:  A. aristata: (testere çiçeği): dikenli ve turuncu çiçek açan bir bitkidir.

Popüler ve dayanıklı bir iç mekan bitkisi olup Ilık kışları dışarıda bile geçirebilir.

  

 

Bileşikgiller

 

Tanımı: Birbirine dolanan güçlü rizomları ve ender olarak dallarının ince sapları ile 

1,5 metreye kadar boylanabilen çok yıllık otsu bitki. Yaprakları oval ya da biçimli ve 

kenarları dişlidir. Yaz sonlarında dallara ayrılan başaklar halinde açan renkleri 

parlak ya da tozlu sarı olur. Koruluk, Hendek ve tarla sınırlarında yabanıl örnekleri görülür.

 

Kullanımı: Ortaçağ'da Arapların şifalı bitkisi iken Amerika'da Kızılderililer tarafından da kullanılmıştır. İnfüzyonundan ateşlilik ve hazım sorunlarında yararlanıyordu. 

Böbrek ve safra rahatsızlıklarında etkiliydi. Günümüzde arterit ve 

romatizma tedavisinde kullanılmaktadır.

 

Yetiştirilmesi: Hafif yaprakları seven bitki ilkbaharda tohumları ekilerek üretilir. İlkbahar veya yazın kökünden bölünür.  4-5 yılda bir kökünden bölünüp yeniden dikilmelidir.

 

Kullanılan Bölümleri: Tüm yeşil bölümleri çiçekleri açmadan alın taze ya da kurutulmuş

olarak kullanılır.

 

Sardunyagiller

  

Tanımı: Kalın ve sağlam rizom kökleri ve tüylü sapları ile 60 cm.ye kadar boylanabilen 

çok yıllık şifalı otsu bitki. Derin parçalı yumuşak dokulu yaprakları yaşlandıkça iri beyaz

lekeler ile dolar bitki ilkbaharın sonlarında mor, pembe ya da bazen beyaz çiçeklerini açar.

Bu çiçekler daha sonra turna gagasına benzeyen tohumlara dönüşür.  

Koruluk ve bahçe çitlerinin yakınında yabani olarak yetişen bir bitkidir.

 

Kullanımı:  Kuzey Amerika Kızılderililerinin şifalı bitkisiydi. Ezilmiş kökü ile yapılan infüzyonu ishal, dizanteri, kanama ve ülserlerin iyileştirilmesinde dahilen ve haricen kullanılır.

Yetiştirilmesi: Gelişmiş bitki ilkbaharın başlarında kökünden bölünerek çoğaltılır. Tohumları bol güneşli ya da hafif gölgelik ortamlardaki nemli ve humuslu toprağa zımpara kağıdı ile ovulup ekilerek üretilen bitki tohum dökerek çevresinde çoğalır ve hemen kümleler oluşturarak gelişir.

Kullanılan Bölümleri: Kökleri Sonbaharda ve kışın toprağı kazılık çıkarılır, 

kurutulup ezilerek kullanılır.

 

 

Kurşunotugiller / - çimmenekşe

 

Tanımı: 10-20 cm. ye kadar boylanan yeşil ince yapraklı çok yıllık hep yeşil otsu bitki.

Yaz başlarında kısa saplarının tepesinde güçlü kokulu gül rengi çiçeklerini açar. 

Denize yakın kumlu topraklarda yabani olarak yetişir çoğu kez kültüre alınmış çeşitleri

bahçelerde süs bitkisi olarak eğlenerek yetiştirilir.

 

Kullanımı: Eskiden körpe ve kurutulmuş çiçekleri mikrop kırıcı ve sinirsel rahatsızlıkları 

iyileştirmekte kullanılırdı. Günümüzde ise deri yakınlarında deri yanıklarında alerjilere 

neden olduğu düşünülmektedir. Şifalı bitkiler köşesi veya yollarının bordürleri için 

pek uygun bir süs bitkisi olur. Kelebekler  Armerya'yı pek severler.

 

Yetiştirilmesi: Tohumları ilkbaharda ya da Sonbaharda iç mekanda kaplarda fideleri 

geliştiğinde bahçeye şaşırtılarak üretilir. Kümeleri yazın gölgelikte ki kapta köklendirilir. 

Bitki bol güneşli ya da hafif gölgelik ortamları sever.

 

Akraba Türü: A. arenaria (jersey armerysası) Yukarıdaki bitkiye benzer ama daha ile 

bir türdür güçlü saplarından Koyu pembe çiçekleri açar.

 

 

Ardıç - Juniperus communis

Servigller

 

Tanımı: Yeşil kozalaklı çalı ya da ağaç yatarak ya da dikine gelişerek 6 metreye kadar 

boy atabilir. İğne yapraklı dikenli ve yaralandığında elma kokusu salar.

Yaz başlarında açan sarı yeşil çiçekleri mavi ve siyah meyvelere dönüşür.

 

Kullanımı: Olgunlaşmamış meyvelerinden elde edilen yağın romatizmalı ve 

gutlu bölgeye masaj yapılır. Olgun meyveleri içkilere, et ve av etli yemeklerine çeşni katar.

Odunu ve kökleri etleri tütsüleme yarar 

DİKKAT ! :  Ardıç yalnızca tıbbi denetim altında dahilen kullanılır. Haricen kullanımı 

rahatsız edici olabilir.

 

Yetiştirilmesi: Tohumları açıklık alanlardaki süzek toprağa ekilerek üretilir.

İlkbaharda soğuk yataklara ekilen tohumlarından tohumlarından elde edilen 

fidanları yetiştirileceği yere şaşırtılır. Sonbaharda alınan çeliklerinin daldırılması ile çoğaltılır.

 

Kullanılan Bölümleri: Yyapraklı sürgünleri gerektikçe;  meyveleri yaz sonunda alınıp 

güneşte kurutularak ve odunu ile kökleri daha sonra kullanılır.

 

Akraba Türleri: J. Sabina: Şifalı bitki olarak ancak denetim altında kullanılması gereken zehirli bir bitki türüdür.

J. Oxyderus:  Bu türün kökünden damıtmayla elde edilen ardıç katranı veterinerlikte 

solucan ilacı olarak kullanılır.

J. Viginiana: Bu türdende parfümeri yapımında kullanılan sedir yağı elde edilir.

 

  

Arnika - Arnica Montana

Bileşikgiller / - dağöküzgözü - öküzgözü 

 

Tanımı: Toprakta sürünerek yayılan rizomları ve yerde rozetler oluşturan

hafif tüylü sapları ile 30-60 cm. kadar boylanabilen çok yıllık keskin kokulu otsu bitki. 

Yaz ve sonbaharda parlak sarı çiçeklerini açar. Dağlık yörelerde yabanıl örnekleri 

görülürken çoğu kez süs bitkisi olarak bahçelerde yetiştirilir.

 

Kullanımı: Sara ve tansiyonu iyileştirir.  Bir zamanlar Amerikan protestanlarının 

ağrı kesici merhemiydi. Pek çok ülkede burkulma ve ezikler boğaz iltihabi, yara ve

tedavisinde kullanılan şifalı ot sigaralara da katılır 

 

DİKKAT ! : Zehirli olduğundan kesinlikle tıbbi tavsiye alınmadan kullanılmamalıdır.

Zehirlenme ve deri alerjili alerjilerine neden olabilir 

 

Yetiştirilmesi: Tohumları ilkbaharda soğuk yatak yatağa etkileri üretilir çimlenmesi 

uzun sürebilir çimlenip gelişen fidesi sonbaharda bol güneşli ortamdaki 

kumlu asitli toprakları şaşırtılır.

Kullanılan Bölümleri: Bitkinin tüm toprak üstü bölümleri ve özellikle çiçekleri taze yada 

gölgede kurutulmuş olmak koşuluyla; Kökleriyse ilkbahar ya da Sonbaharda

toprağı kazılıp sökülerek ve yapay sıcaklıkta kurutulmuş olarak kullanılır.

 

Aslan Pençesi - Alchemila Vulgaris

Gülgiller / - aslanotu - fındıkotu

 

Tanımı: Yakın akraba türleriyle bir arada gelişen tipik çok yıllık, şifalı 

15-45 cm boylu otsu bitki yaprakları katlanmış ve pelerin biçiminde, 

yazın açan küçük çiçekleri sarımsı yeşil renklidir.

 

Kullanımı: Simyacılar tarafından altın yapımında kullanılmıştı. 

Halk Hekimliğinde göz rahatsızlıkları ve kanamayı durdurmakta; 

hayz döneminde ve bebek doğumunda rahatlatıcı olarak kullanılmıştır.

 

Yetiştirilmesi: Bol güneşli yada gölgelik ortamlarda, duvar içlerinde,

bordürlerde ve toprak örtücü olarak, ağaç ve çalıların altında yetiştirilir.

Döktüğü tohumlarla çoğalır. Tohumları yazın kaplara ekilir ve sonbaharda

bahçeye şaşırtılır (yer değiştirme).  İlkbahar başı yada yazın 

bitki kökünden bölünerek çoğaltılır.

 

Kullanılan Bölümleri: Gerektikçe yaprak ve çiçek sürgünleri toplanır. 

Tüm toprak üstü kesimleri yazın toplanır ve dış mekanda kurutulur.

 

Akraba Türleri: A. Alpina ( Alpler Bölgesi ) 20 cm.  boyda bodur hep yeşil 

çok yıllık otsu bir bitkidir. Çukurlarda, kayalık bahçelerde ve çimin içinde yetiştirilir. 

Gümüş renkli yumuşak derimsi yapraklar ve minik sarı çiçekleri vardır..

 

 

Aynısafa Çiçeği  - Calendula officinalis

Bileşigiller / - ölüçiçeği - portakal nergisi - susi

 

Tanımı: Genellikle 1 ya da 2 yıllık olarak yetiştirilen ve 60 santimetre kadar boylanabilen 

şifalı otsu bitki yapışkan ve dikine gelişen sapları tabanında daha uzun iri oval biçimli 

tüylü ve etli yaprakları ile yaz başlarından itibaren tek tek açan sarı turuncu çiçekleri vardır.

Kültür çeşitlerinde sarı turuncu ile mor renkte ve katmerli çiçek açanları da bulunur.

 

Kullanımı: Doğal bahçelerin geleneksel süs bitkisi olmasının yanı sıra tıbbi kullanımı 

çok eskilere dayanır. Çiçeklerinden yapılan çay ayı dahil spazmı spazmlar ile gastrit

sorunlarında kullanılır. Oysa bitki daha çok mikrop kırıcı ve yaraları iyileştirici özelliği ile

tanınır. Pek çok merhem ve şifalı bitki esansının bileşiminde yer alır. Eskiden kangren 

tedavisinde kullanılmıştır. Taç yaprakları saçları yıkamada tereyağı ile peyniri boyamada

ve safranın yerine kullanılabilir. Mutfakta bazı yemek garni türlerinin yapımında kullanılır.

 

Yetiştirilmesi: Tohumları bahçedeki bol güneşli ya da hafif gölgelik ortama ilkbaharda 

veya ertesi yıl çalımsı bitki verip de çok çiçek açması için sonbaharda ekilir.

Çiçek açılışını uzatmak için solan çiçekleri sürekli kopar alınmalıdır. Ağır topraklarda bitki

daha iyi gelişirken hafif topraklarda döktüğü tohumlarla kendiliğinden çoğalabilir.

 

Kullanılan Bölümleri: Taç yaprakları körpe iken ya da gölgede kurutulmuş olarak çıkmakta körpe yaprakları salatalarda tüm çiçekleri kaynatılarak Boyacılıkta kullanılır.