BİTKİLER - YAŞAM YERLERİ - TARİHÇELER
Günümüzde yararlı bitkiler öylesine kanıksamışız ki hakmış gibi kabul edip bahçıvanlık
ya da aşçılık dışında bitkilerin pek farkına varamayız bile. Oysa geçmişte insanlar bizim
dersimize çevrelerindeki bitkilere daha yakın ilgileniyorlardı.
Ortaçağ Avrupasındaki insanlar her zaman yararlı bitkilerin ürünlerini topluyorlardı.
Ancak manastırların bahçelerinde yaralı bilinen bitkiler yataklar ve bordürleri şaşırtıyor
ve onların yararları yakından inceleniyordu. 10. yüzyılda yararlı bitki ilaçları hakkında
yapılan çalışmalar istenerek Kudüs Patriği tarafından Britanya' ya gönderilmiş ve yararlı
bitkiler üzerinde ilk büyük bilimsel inceleme 13. Yüzyılda Fransa'nın rahibi Bartholomaeus
Anglicus tarafından yazılmıştı.
Kurutulmuş meyve tohum ve bitki kabukları parası yetenlerin yemeklerinin çeşni ve
hoş kokusuna arttırmak üzere dünyanın uzak köşelerinden ithal ediliyordu toplumlar yerleşip
zenginleştikçe ve yaşamda kalmak için daha az mücadele edildikçe değerler değişiyordu.
Çok geçmeden yalnızca evde hazır bulunmalarını sağlamak için değil aynı zamanda hoş yönlerinden
keyif almak için Avrupa'da yararlı bitkiler yetiştirmeye başlandı.
Artık bahçenin ödülü diye adlandırılan bu büyüyen ilgi, yararlı bitkilerin
pratikteki kullanımını da pekiştiriyordu.
19. Yüzyılda hazır ilaçlar boya ile
kozmetik ürünleri daha fazla yaygınlaştı. Besinleri saklama ve dağıtma işi için
daha iyi yöntemler geliştirilince ağır kokulu etlere, bayat balıkların çeşnisini
arttırmak için kullanılan güçlü bitki ve baharatlara gerek kalmadı.
Eskinin yararlı bitki üzerine düşünceleri İlkel ve güvenilmez olarak görüldü.
Böylece günümüzün Batı toplumlarında yararlı bitkiler ile uğraşma eylemi çatlamış
boş bir İnançla eş anlama gelir oldu.
Ne mutlu ki yazılar ne mutlu ki son zamanlarda değişen moda ile birlikte yaralı
bitkilerin önemi yeniden anlaşılıyor. Alternatif tıp fitoterapi'nin
(tıbbi bitkilerin kullanışı demektir) hünerleri ve yararlı bitkilerin antik dönemlerdeki
kullanışı yeniden keşfediliyor pek çok yabani bitkinin özellikle tropikal yağmur ormanlarında
yetişen türlerinde türlerinin yok olma tehlikesine gösterilen ilgi onların tümüyle
ortadan kalkışı ile benzersiz niteliklerinin yitirileceğini akıllara getiriyor.
Uluslararası mutfaklarda gösterilen ilgi Uzak doğu'nun limon otu Doğu Akdeniz Bölgesi'nin
kişniş yaprağı ve Güney Amerika'nın bir tür Çoban püskülü olan ilex paraguayiensis (Paraguay çayı)
ile tanışmanızı sağlıyor.
Avrupalıların bakış açısına göre yazılmış olan yararlı bitkiler ve yararlı bitki bahçesi tarihleri
tüm dünyadaki insanların bitkilere olan ihtiyaçları konusunu göz ardı eder bu her toplum için
geçerli bir olan yanılgıdır. Hatta Panama 'daki Tuna Kızılderilileri ormanların bir bölümünü
hayati öneme sahip otacılarının tıbbi otları toplayabilmesi için kutsal yer yaparak
başkalarına kapatmışlar. Madagaskar adasının Antasaka ve diğer kıyı bölgesi kabileleri
ormanlarındaki bitkilere giysi, ilaç, besin ve inşaat malzemesi olarak kullanır.
Sokotra Adası'nın balıkçıları Adenyum (Adenium obesum) ağacının zehir salgılayan dal yorganlarını
balıkları uyuşturup kolay avlamak için denize atarlar.
Arap süvarileri hayvanları hastalandığında onları Ortaçağ'da Arap Hekimleri tarafından
geliştirilmiş bitkisel ilaçlarla tedavi ederler. Avrupalı Çingeneler uzun yıllardır
yaptıkları göçlerde yabani sarımsak ile diğer yararlı bitkiler geçtikleri yol boyunca
toplar ve değerlendirirler. Günümüzde bahçıvanlar çoğu yararlı bitkiler ile ilgili
aslında bir nevi içgüdüsel olan bu eğilimi yeniden öğrenmeye ihtiyaç duymaktadırlar.
Gerçi bu bitkilerin bu bitkileri bahçelerinde yetiştirmek onları kaçınılmaz olarak
bitkilerin yararlarını öğrenmeye de itecekti. r Hiçbirimiz bu bitkilerin hepsini
birden yetiştiremeyiz çünkü hem seçenekler çok fazladır hem de yeni türler ve yararları
keşfedildikçe sayıları daha çok artmaktadır.
YARARLI BİTKİ BAHÇELERİ
Pek çok bahçıvan yararlı bitkilerden yalnızca sınırlı bir kısmını yararları için yetiştirirken
ötekilere süsleri değerleri nedeniyle bahçesinde yer ayırır. Temel bir seçki maydanoz,
ada çayı kekik ve nane ile biberiye lavanta ve ayrıca Mercanköşkü'nü içerebilir.
Yararlı bitkiler ne ölçüde keşfedilecek siniz bahçenizin genişliği bulunduğumuz yerin iklimi
ve toprağımızın tipine bağlıdır. Liman bölgelerinde tropikal an kökenli bitkiler
yetiştirmek için duvarlar ya da bir seranın koruması gerekirken
Akdeniz havzasının gri ya da beyaz yapraklı bitkileri kendi doğal çevrelerine benzer kuru ve
güneşli ortamları yeğlerler. Nemli ve hafif gölgelik ortamları havuz ya da bataklık kenarındaki
Sulak çamurlu toprakları bahçeleri pencere kenarındaki kutuları tırmanmak için kemerleri ya da
tel örgüleri veya üzerine yatıp yayılmak üzere geniş alanları ve duvar kabuklarını seven bitki
türleri bulunur. Pek Çok yararlı bitkinin renkli ya da alacalı yaprakları kültür çeşitleri vardır.
Bunlar bahçemizde zıt renkli tonlarıyla güzel bir mozaik oluşturacak şekilde yetiştirilebilir.
Ancak bu kültür çeşitleri elde edildikleri normal türe nispetle biraz daha az canlı olurlar
normal türler kültür çeşitleri kadar renkli ve güzel görünüşlü olmasalar bile çay, tonik ve
ilaç olarak Işıklı kullanışı kokuları ve diğer besinlere kattığı çeşnileri yetiştirmelerini değer
üstelik bir çok süs bitkisinden daha kolay yetiştirebilirler.
FAYDALI YABANİ OTLAR
19. Yüzyılın Amerikalı yazarı Raiph waldo Emerson bir ot ''meziyetleri henüz Keşfedilmemiş bitki ''
diye tanımlar. Bu da yabani bitkileri istenmeyen olarak görmekten daha doğru bir yaklaşımdır.
Tüm bitkiler aynı ölçülerle değerlendirilmek ten sonra göze hoş geliyor ya da bilinen bir faydaları
bulunuyorsa yararlı bitki bahçesinde hak ettikleri yeri almalıdırlar söz gelişi yabani sarı papatya
bitki Hekimleri tarafından çevresindeki hastalıklı bitkileri canlandırma yetisiyle tanımlar.
Yabani sarımsak ile Gal soğanı ve gül gibi bazı bitkilerin dostudur.
Karakafes otunun çok hoş mor çiçekleri vardır hasat edilip kompozit gübre katılırsa çürümeyi hızlandırır.
Ayrıca deri hastalıkları için ilaç olur her yerde biten kuş otu bile Salata malzemesi olur ve bazı
tunik özellikleri bile vardır bahçelerde yetişen Otlar ile nerede yetişirlerse yetişsinler
yabani çiçekler arasında fark vardır.
Yol kenarında yetişen pek çok bitki bahçelerde yetişenler kadar caziptir ve kendilerini bir yer
ayrılmasını hak ederler Üstelik birçok bitkiyi hava ve çevre kirliliği tehlikesinden korurlar.
YARARLI BİTKİLER VE YABANİ YAŞAM
Arılar kelebekler ve diğer yabani canlılar hayatta kalabilmek için bitki çeşitliliğine bağlıdırlar
yararlı bitkiler ve onların küçük çiçekleri bitkilerle geçinen böceklere de faydalıdır.
Özellikle Arılar Hoş kokulu çiçek açan bitkileri söz gelişi kekik adaçayı lavanta bergamot otu
nane zufa otu ve Biberiyeyi pek severler bal arıları için ortaçağın yararlı bitki bahçelerinin
baş konudur demek yanlış olmaz yalnızca Kelebekler değil levhaları bitki bitlerine yiyen diğer
bazı Uçucu böcekler dam koruğu kedi nanesi roka ve aklar otu gibi yararlı bitkiler çok sevip
sık sık onlara konarlar.
